1. Bối cảnh mới phát triển thị trường xuất khẩu mặt hàng giày da Việt Nam đến năm 2025

1.1. Bối cảnh mới

Trong giai đoạn tới, phát triển thị trường xuất khẩu đối với mặt hàng giày da của Việt Nam trên thế giới sẽ chịu ảnh hưởng bởi một số xu thế mới như sau.

Thứ nhất, xu hướng toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế vẫn là xu hướng chủ đạo trên thế giới trong tương lai. Các nước phát triển và đang phát triển đều phải vận dụng xu hướng này cho phát triển kinh tế quốc gia. Trong thời gian vừa qua, Việt Nam đã và đang đàm phán, kí kết và thực thi các hiệp định thương mại tự do (FTA) “thế hệ mới” với nhiều đối tác thương mại quan trọng trên thế giới như CPTPP, EVFTA, VN-EAEU FTA… Các hiệp định này sẽ giúp gỡ bỏ cơ bản các rào cản về thuế quan từ đó giúp ngành da giày nói chung và mặt hàng giày da xuất khẩu nói riêng có nhiều cơ hội để mở rộng và tiếp cận các thị trường xuất khẩu truyền thống và tiềm năng mà Việt Nam đã và sẽ kí kết.

Thứ hai, thế giới đang chứng kiến những thành quả to lớn của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 - cuộc cách mạng đang hàng ngày, hàng giờ làm thay đổi một cách triệt để cách thức sản xuất, phân phối và tiêu dùng các nguồn lực và của cải của xã hội. Cuộc cách mạng công nghiệp lần này mang lại sự thay đổi rất mạnh về năng suất, quy mô và mô hình quản lý, ảnh hưởng tới tới tất cả các nền kinh tế trên thế giới và tới tất cả các lĩnh vực trong công nghiệp, trong đó có ngành da giày Việt Nam. 

Về cơ hội, Việt Nam là nước đi sau nên có cơ hội để bắt kịp đón đầu về công nghệ. Nếu như chúng ta có thể tận dụng cơ hội này, nhanh chóng trải qua CMCN 3.0 về tư động hóa và cơ khí hóa thì có thể tiết kiệm được thời gian so với các nước. Bên cạnh đó, trong cuộc CMCN 4.0 này, Việt Nam có thể thay đổi mô thức quản lý, mô thức phát triển nền kinh tế. Nếu sự thay đổi này đi đúng hướng, Việt Nam có cơ hội bứt phá nhanh trong thời gian tới.

Trong bối cảnh hiện nay, ngành da giày Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự dịch chuyển về nguồn cung ứngcủa các nước nhập khẩu, như Mỹ, EU, Nhật, Hàn Quốc… là các quốc gia có trình độ khoa học kỹ thuật phát triển và đang chiếm tới gần 90% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng da giày của Việt Nam. Đồng thời tạo ra sự chênh lệch lớn về trình độ và thu nhập của người lao động trong doanh nghiệp đối với các ngành nghề khác nhau trong chuỗi cung ứng. Ngành da giày muốn phát triển khai thác những thị trường truyền thống và mới mẻ đòi hỏi phải tận dụng được những thành quả cuộc CMCN 4.0 này, đó là thay đổi mô thức quản trị mới, đổi mới máy móc, công nghệ hiện đại, và nghiên cứu, lựa chọn vào những khâu nào trong chuỗi giá trị toàn cầu để phát triển trong dài hạn. 

Thứ ba, do hệ luỵ của cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung gần đây, các nước đang có xu hướng chuyển nhà máy sản xuất ra khỏi Trung Quốc đến các nước láng giềng. Đây là cơ hội để Việt Nam tận dụng, tiếp nhận các nhà máy, các dây chuyền sản xuất của các nước trên thế giới nhằm thúc đẩy sản xuất và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, mang lại lợi ích cho đất nước. Ngành da giày là một trong những ngành đang được hưởng lợi, đặc biệt trong việc thâm nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị, tạo nên những bước thay đổi dần về chất và tìm kiếm những thị trường tiềm năng. Bên cạnh những cơ hội đó, hiện nay đã xuất hiện những thách thức to lớn đòi hỏi Nhà nước, Hiệp hội và doanh nghiệp da giầy Việt Nam phải tập trung tháo gỡ, phát triển các nguồn cung về nguyên phụ liệu, từng bước tạo dựng thương hiệu sản phẩm “Việt” và hạn chế các doanh nghiệp nước ngoài đang đầu tư vào các khu công nghiệp, chỉ sản xuất công đoạn cuối để lấy xuất xứ hàng hoá “Made in Vietnam” nhằm hưởng lợi thuế nhập khẩu khi xuất hàng đi các thị trường trên thế giới.

Thứ tư, trong thập niên trở lại đây, đi ngược với xu hướng thuận lợi hoá thương mại, thế giới đang phải đổi mặt với chủ nghĩa bảo hộ thương mại ngày càng leo thang do tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Theo WTO, các quốc gia nhập khẩu có xu hướng sử dụng nhiều hơn các rào cản thương mại phi thuế quan nhằm hạn chế xuất khẩu của các nước để bảo hộ thị trường nội địa.  Việt Nam phải tìm ra những giải pháp để chống lại chủ nghĩa bảo hộ và phi thuận lợi hoá thương mại. Ngành da giày nói chung và mặt hàng giày da của Việt Nam nói riêng không phải là trường hợp ngoại lệ.

1.2. Dự báo về phát triển thị trường xuất khẩu mặt hàng giày da của Việt Nam trong bối cảnh mới 

1.2.1. Về thị trường xuất khẩu

          Nhìn chung, dự báo, phát triển thị trường xuất khẩu hàng giày dép nói chung và mặt hàng giày da nói riêng của nước ta vẫn tập trung vào các thị trường xuất khẩu truyền thống và có kim ngạch cao như như EU và Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, tiếp đến là các thị trường ASEAN, Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ. Trong tương lai gần, thị trường Trung Quốc rộng lớn với dân số 1,4 tỷ người dự kiến sẽ trở thành thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam. Bên cạnh thị trường Trung Quốc, thị trường ASEAN cũng là thị trường gần gũi mà Việt Nam cần chú ý đặc biệt khi Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) đã chính thực được hình thành (2015) và đi vào thực thi (2018). Ngoài ra, các thị trường Trung Đông, châu Phi và thị trường các quốc gia Nam Mỹ là những thị trường tiềm năng mới nổi cần được chú ý khai thác trong thời gian tới.

- Dự báo về thị trường khu vực Bắc Mỹ:

Xuất khẩu giày dép sang thị trường Bắc Mỹ, gồm Hoa Kỳ và Canada dự kiến sẽ đạt khoảng 8,5 tỷ USD vào năm 2020, khoảng 10,5 tỷ USD vào năm 2025 và khoảng 13,3 tỷ USD vào năm 2030. Trong đó, Hoa Kỳ là thị trường nhập khẩu chính tại khu vực này.

Dự báo, xuất khẩu giày dép sang thị trường Hoa Kỳ của Việt Nam vẫn giữ được nhịp độ tăng trưởng tốt về kim ngạch. Mặc dù có những dấu hiệu từ phía chính quyền của Tổng thống D.Trump tiến hành kiểm soát hàng nhập khẩu chặt chẽ hơn nhưng dự kiến hàng Việt Nam sẽ vẫn thâm nhập được vào thị trường này do mặt hàng giày dép xuất khẩu của Việt Nam đến Hoa Kỳ có tỷ lệ lớn là hàng do chính các đối tác tại Hoa Kỳ hoặc Châu Âu đặt hàng. Trong khi chính quyền Mỹ đang tập trung sự bảo vệ các mặt hàng công nghệ cao trong nước nhiều hơn là vào các mặt hàng thiết yếu như giày dép, dệt may vốn không phải thế mạnh của các nhà sản xuất nội địa Mỹ. Đồng thời, với việc Mỹ áp đặt thuế quan cao hơn với hàng hóa Trung Quốc nên hàng hóa từ Trung Quốc nhiều khả năng sẽ giảm sức cạnh tranh so với hàng Việt Nam tại Mỹ, vì vậy xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang thị trường này dự kiến sẽ tiếp tục tăng để bù đắp nhu cầu thiếu hụt từ nguồn cung Trung Quốc.

- Thị trường Châu Âu: bao gồm Tây Âu và Đông Âu, hiện Việt Nam có các hiệp định sau với khu vực sau:

+ Với thị trường EU, Việt Nam hiện đang được hưởng quy chế GSP đối với giày dép với mức thuế thấp hơn 3,5% so với mức thuế cơ sở (12,5%). Hiệp định FTA Việt Nam–EU (EVFTA) được ký kết và dự kiến có hiệu lực trong năm 2019 sẽ tạo cơ hội tăng trưởng xuất khẩu sang các nước EU. Tuy nhiên, nếu như các sản phẩm da thuộc và túi-ví-cặp, giày bảo hộ và giày thể thao sẽ về 0% ngay sau khi hiệp định có hiệu lực; thì các sản phẩm giày dép da sẽ giảm từ mức cơ sở (12,5%) xuống 0% theo lộ trình từ 3-7 năm sau khi hiệp định có hiệu lực. 

+ Hiệp định FTA giữa Viêt Nam với Liên minh Kinh tế Á-Âu (VN-EAEU FTA) (gồm Liên bang Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia và Kyrgyzstan) có hiệu lực từ ngày 05/10/2016. Các mức thuế giảm từ mức thuế cơ sở và duy trì 20% đối với túi cặp và 10% đối với giày dép da, giày vải.

Như vậy, dự kiến xuất khẩu hàng giày dép Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục tăng do kinh tế khu vực đồng EURO đang phục hồi khá tốt. Dự báo kim ngạch xuất khẩu giày dép từ Việt Nam đến châu Âu sẽ đạt khoảng 5,8 tỷ USD vào năm 2020, khoảng 8,4 tỷ USD vào năm 2025 và khoảng 11-12 tỷ USD vào năm 2030.

- Thị trường ASEAN: Từ 1/1/2016 thuế quan về 0% đối với sản phẩm giầy dép, túi xách lưu thông nội khối của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), nhưng các hàng rào phòng vệ thương mại cũng đang có xu hướng gia tăng. AEC đã có một số chính sách tạo thuận lợi thương mại và hỗ trợ thông tin thị trường cho doanh nghiệp các nước thành viên ASEAN. Tuy nhiên, nhiều nước ASEAN (Thái Lan, Indonesia, Philipinese, Campuchia, Myanmar) cũng sản xuất giầy dép túi xách và cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam tại các thị trường xuất khẩu cũng như tại thị trường nội địa.

- Thị trường Châu Á và Châu Đại Dương:

Thị trường Châu Á và Châu Đại Dương gồm Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Úc, New Zealand hiện là các thị trường xuất khẩu giày dép lớn của Việt Nam chỉ đứng sau Mỹ, EU và vẫn tiếp tục tăng trưởng tốt. Tính theo nước, Trung Quốc hiện là thị trường xuất khẩu da-giày lớn thứ hai của Việt Nam (sau Mỹ) với tốc độ tăng nhanh. Các nước Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Úc, New Zealand đều có hiệp định FTA với khối ASEAN, trong đó Nhật Bản và Hàn Quốc có thêm FTA kí riêng với Việt Nam.

Dự kiến, nhờ việc cắt giảm thuế nhập khẩu theo lộ trình cắt giảm thuế của các FTA, xuất khẩu giày da Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển tại các khu vực thị trường này:

+ Hiện thuế nhập khẩu đối với sản phẩm da giày của Việt Nam tại các thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc, ÚC và New Zealand đã về 0%.

+ Đối với Hiệp định FTA giữa ASEAN-Nhật Bản và FTA giữa Việt Nam-Nhật Bản, biểu thuế cam kết của Nhật bản theo lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu từ 7 đến 10 năm sau khi Hiệp định có hiệu lực.

+ FTA ASEAN-Ấn Độ, từ 1/1/2018 thuế nhập khẩu của Ấn Độ đối với sản phẩm da giày Việt Nam (chương 41 thuộc nhóm N-1) là 0%; đối với túi cặp (chương 41) và giày dép (chương 64) thuộc nhóm hàng nhạy cảm (ST) là 10%. Đối với đế ngoài cao su/nhựa mức thuế là 22% và các phụ liệu khác là 3-5%.

Dự kiến xuất khẩu hàng giày dép Việt Nam vào khu vực Châu Á sẽ tiếp tục tăng do kinh tế châu Á dự báo sẽ tiếp tục là khu vực có tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới. Đặc biệt thị trường Trung Quốc dự báo sẽ sớm trở thành thị trường xuất khẩu lớn tiếp theo của hàng giày dép nói chung và giày da nói riêng.

- Thị trường Trung và Nam Mỹ: dự báo xuất khẩu giày dép nói chung và giày da nói riêng vào thị trường Trung và Nam Mỹ sẽ tiếp tục duy trì tăng trưởng đều. Các thị trường Mexico và Peru, Chile sẽ được hưởng cắt giảm mạnh thuế nhập khẩu sau khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực. Nhờ thuế quan giảm, hàng Việt Nam xuất khẩu vào các quốc gia này dự kiến sẽ có giá thấp hơn, vì vậy giày dép Việt Nam sẽ có thêm điều kiện để thâm nhập sâu hơn, khối lượng xuất khẩu vào các thị trường này dự báo sẽ gia tăng. Tuy nhiên, dự kiến xuất khẩu giày dép vào các thị trường này sẽ chịu cạnh tranh mạnh do các quốc gia trong khu vực như Brazil cũng là những nước xuất khẩu giày lớn của thế giới. Dự báo đến năm 2020, kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam vào khu vực này sẽ đạt 700-800 triệu USD, đến năm 2025 đạt khoảng 1,2 tỷ USD, đến năm 2030 đạt khoảng 1,7-1,8 tỷ USD.

- Thị trường khác như Tây Nam Á, Trung Đông, Châu Phi: đây được xem là các thị trường còn nhiều tiềm năng và mới mẻ đối với Việt Nam, nhưng tại thị trường này còn có nhiều khó khăn về phương thức thanh toán, chi phí vận tải, thiếu thông tin thị trường hoặc những bất ổn về chính trị, an ninh… là những rào cản cần được tháo gỡ để doanh nghiệp có thể xúc tiến xuất khẩu. Dự báo giá trị xuất khẩu tại các khu vực thị trường này vẫn sẽ có xu hướng tăng tại các thị trường ổn định tại các quốc gia lớn ở Trung Đông và Châu Phi-nơi mà tầng lớp trung lưu sẽ ngày càng tang trong những thập kỷ tới.

Bảng 1.1: Dự báo kim ngạch xuất khẩu giày dép Việt Nam sang thị trường      các khu vực trên thế giới                                 (Đơn vị: triệu USD)

TT	THỊ  TRƯỜNG	2017	2020	2025	2030
1	EU	4.617	5.847	8.472	11.921
2	BẮC MỸ	5.418	6.860	9.778	14.036
3	CHÂU Á	3.118	4.217	6.778	10.863
4	HOA KỲ LATINH	851	1.050	1.528	2.116
5	KHÁC	690	768	1.222	1.749
	Tổng cộng	14.693	18.742	27.777	40.685

                                                            Nguồn: Báo cáo da giày 2018

1.1.2. Về mặt hàng xuất khẩu

Nhìn chung, xu thế của thị trường giày dép thế giới là nâng cao chất lượng, vì vậy, các yêu cầu với giày dép xuất khẩu ở hầu hết các thị trường sẽ ngày càng trở nên khó tính hơn. Sản phẩm da giày xuất khẩu sẽ phải chịu nhiều ràng buộc kỹ thuật hơn. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam muốn phát triển bền vững cần chú ý đến nâng cao năng lực và phẩm chất sản phẩm của mình.

Dự báo, tổng kim ngạch xuất khẩu giày dép các loại của Việt Nam sẽ đạt khoảng 23,2 tỷ USD vào năm 2020, khoảng 30 tỷ USD vào năm 2025 và khoảng 38,4 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng đạt khoảng 5,6-5,8%/năm. Trong đó, thị trường xuất khẩu lớn nhất trong trung hạn đến năm 2025 sẽ vẫn tiếp tục là thị trường Mỹ, EU, Trung Quốc và Nhật Bản. Việt Nam xuất khẩu 3 mã hàng giày dép chính là Giày mũ da (mã HS 6403), Giày mũ vải (mã HS 6404) và Giày cao su&plastic (mã HS 6402).

Trong đó, dự báo xuất khẩu Giày mũ da (HS 6403) của Việt Nam: đến năm 2020 đạt khoảng 7,2 tỷ USD, với tổng số lượng khoảng 298 triệu đôi, chiếm tỷ trọng khoảng 11,1% về lượng và khoảng 11,8% về giá trị thị trường xuất khẩu thế giới. Đến năm 2025 kim ngạch dự kiến khoảng 9,3 tỷ USD, đến năm 2030 khoảng 11,7 tỷ USD. Dự báo giày mũ da xuất khẩu đến Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc sẽ tiếp tục là những thị trường chính tiêu thụ giày mũ da của Việt Nam.

Ngoài ra, dự báo xuất khẩu Giày cao su & plastic (HS 6402) của Việt Nam đến năm 2025 sẽ đạt khoảng: 3.886 triệu USD, với tổng số lượng khoảng 301 triệu đôi, chiếm tỷ trọng khoảng 9,3% về lượng và khoảng 13,3% về giá trị.

Dự báo xuất khẩu Giày mũ vải (HS 6404) của Việt Nam: đến năm 2020 khoảng 11,5 tỷ USD, với tổng số lượng khoảng 625 triệu đôi, chiếm tỷ trọng khoảng 22,7% về lượng và khoảng 11,3% về giá trị. Đến năm 2025 dự báo xuất khẩu khoảng 14-15 tỷ USD và đến năm 2030 khoảng 19 tỷ USD. Dự báo kim ngạch giày mũ vải đến thị trường Châu Á sẽ tăng trưởng tốt trong trung hạn do nhu cầu ngày càng cao đến từ Trung Quốc.

Dù dự báo tăng trưởng hàng da giày về cả số lượng và giá trị đều tăng nhưng Việt Nam cần chú ý đến tăng trưởng theo cơ cấu mặt hàng, chủng loại và phân khúc giày dép. Các doanh nghiệp giày dép cần phải hướng tới phân khúc giày dép có giá trị gia tăng và thương hiệu cao cấp hơn trong mỗi chủng loại hàng xuất khẩu nhằm thu được tỷ lệ lợi nhuận cao hơn.

Bảng 1.2: Dự báo sản lượng và giá trị xuất khẩu giày dép Việt Nam

đến năm 2030

TT	Chủng loại giày dép xuất khẩu	2020			2025			2030
		Triệu USD	Triệu đôi	Giá TB XK (USD)	Triệu (USD)	Triệu đôi	Giá TB XK (USD)	Triệu USD	Triệu đôi	Giá TB XK (USD)
	Tổng  xuất khẩu giày dép	18.742	1.306	14,3	27.777	1.899	14,6	40.685	2.718	15,0
1	Giày cao su và plastic	3.525	331	10,6	5.252	487	10,8	7.646	689	11,1
2	Giày mũ da	5.803	298	19,5	8.566	434	19,7	12.529	623	20,1
3	Giày mũ vải	9.261	625	14,8	13.734	902	15,2	20.179	1.294	15,6
4	Giày khác	152	52	2,9	225	77	2,9	330	111	3,0

Nguồn: Báo cáo da giày 2018

1.1.3. Về phương thức xuất khẩu

          Dự báo phương thức xuất khẩu giày dép của Việt Nam nói chung và mặt hàng giày da nói riêng sang các thị trường sẽ ngày càng đa dạng hóa hơn. Giá trị giày dép Việt Nam xuất khẩu mang thương hiệu trong nước dự báo có thể tăng, nhất là tại thị trường ASEAN và châu Á. Đây là một tín hiệu đáng mừng đối với ngành da giày của Việt Nam vì cách duy nhất để gia tăng giá trị là Việt Nam phải có những thương hiệu da giày quốc gia giống như Trung Quốc (Senda, Spider King, Kangnai, Red Dragonfly, AoKang…).

- Thứ nhất, xuất khẩu gián tiếp dưới dạng gia công cho các hãng nước ngoài. Hình thức xuất khẩu gián tiếp là việc các doanh nghiệp trong nước thực hiện các đơn hàng gia công cho các đối tác, các đối tác này sau khi tiếp nhận hàng gia công sẽ phân phối hàng đến các thị trường nước ngoài. Hình thức này hiện phổ biến ở Việt Nam, các doanh nghiệp da giày Việt Nam nhận đơn đặt hàng từ các thương hiệu nước ngoài, tiếp nhận nguyên vật liệu theo tiêu chuẩn của bên đặt hàng, có thể tiếp nhận cả máy móc, thiết bị và chuyên gia do bên đặt hàng yêu cầu. Sau khi sản xuất ra sản phẩm theo đúng tiêu chuẩn của bên đặt hàng, hàng sẽ được xuất khẩu đến thị trường mục tiêu theo yêu cầu của bên đặt hàng. Doanh nghiệp gia công sẽ nhận được trả tiền công cho hoạt động gia công của mình. Hình thức xuất khẩu này các doanh nghiệp tại Việt Nam đóng vai trò là cơ sở sản xuất gia công, ít có cơ hội phát triển thương hiệu của mình ra thị trường nước ngoài.

Dự báo trong trung hạn, hình thức xuất khẩu gián tiếp dưới dạng gia công cho các hãng nước ngoài vẫn sẽ chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu xuất khẩu giày dép từ Việt Nam, thậm chí tỷ lệ này có thể gia tăng do các thương hiệu giao đơn hàng gia công đang chuyển khu vực gia công từ Trung Quốc sang các nước như Việt Nam.

- Thứ hai, xuất khẩu trực tiếp bằng thương hiệu của đơn vị sản xuất. Xuất khẩu trực tiếp là hình thức doanh nghiệp sản xuất trực tiếp thực hiện các khâu xuất khẩu hàng hóa của mình cho đối tác nước ngoài mà không qua đơn vị ủy thác trung gian. Một số doanh nghiệp có tên tuổi của Việt Nam và các doanh nghiệp thương hiệu (gồm doanh nghiệp FDI tại Việt Nam) xuất khẩu dưới hình thức trực tiếp cho các đối tác thương mại nước ngoài. Dưới hình thức này, các sản phẩm của doanh nghiệp khi bán ra được giữ nguyên thương hiệu của mình và có cơ hội tạo dựng hình ảnh của mình trên thị trường nước ngoài.

          Dự báo trong trung hạn, giá trị giày dép xuất khẩu dưới hình thức này có thể sẽ gia tăng. Dự báo này dựa trên cơ sở là trong trung hạn, các thương hiệu Việt Nam đang có xu hướng phát triển hơn, nhiều doanh nghiệp Việt đã có ý thức phát triển thương hiệu của mình, đồng thời nhiều hãng sản xuất có ý thức xây dựng thương hiệu chung. Dự kiến giá trị xuất khẩu giày dép dưới hình thức này sẽ có xu hướng tăng lên, nhất là xuất khẩu sang các nước trong khu vực ASEAN, các nước khác tại Châu Á, tại Trung Quốc và Châu Phi, Trung Đông, nhưng khu vực không quá kén chọn về thương hiệu hàng hóa.

Tại các thị trường EU, Mỹ, tỷ trọng xuất khẩu trực tiếp dưới thương hiệu của nhà sản xuất nội địa dự kiến có thể tăng nhưng nhiều khả năng không thể tăng mạnh. Tại các thị trường này, các thương hiệu thời trang Châu Âu và các nước đã tồn tại từ lâu và được đánh giá là các thương hiệu mạnh, vì vậy, các thương hiệu mới sẽ khó mở rộng thị phần của mình. Vì vậy, dự kiến tỷ trọng xuất khẩu trực tiếp bằng thương hiệu của đơn vị sản xuất sẽ khó thâm nhập.

- Thứ ba, xuất khẩu ủy thác. Hoạt động xuất khẩu uỷ thác là một hình thức dịch vụ thương mại, theo đó doanh nghiệp ngoại thương đứng ra với vai trò là trung gian thực hiện việc xuất khẩu giày dép cho các đơn vị, doanh nghiệp có hàng hoá muốn xuất khẩu uỷ thác. Doanh nghiệp ủy thác xuất khẩu có thể là doanh nghiệp trực tiếp sản xuất giày dép hoặc là doanh nghiệp thương mại. Trong hình thức này, hàng hoá trước khi kết thúc quá trình xuất khẩu vẫn thuộc sở hữu của đơn vị uỷ thác. Doanh nghiệp ngoại thương (doanh nghiệp nhận ủy thác) chỉ có nhiệm vụ làm các thủ tục về xuất khẩu hàng hoá, kể cả việc vận chuyển hàng hoá và được hưởng một khoản tiền gọi là phí uỷ thác mà đơn vị uỷ thác trả. Trong hình thức này, toàn bộ lô hàng hóa giày dép mà doanh nghiệp ủy thác cho doanh nghiệp ngoại thương để thực hiện các nghiệp vụ xuất khẩu vẫn thuộc về doanh nghiệp ủy thác, doanh nghiệp ủy thác chịu toàn bộ trách nhiệm về chất lượng của lô hàng trước đối tác nước ngoài. Doanh nghiệp thương mại nhận ủy thác xuất khẩu chỉ có vai trò giúp doanh nghiệp xuất khẩu thực hiện, hoàn thành các thủ tục xuất khẩu. Hình thức xuất khẩu này có ưu điểm là dễ thực hiện, độ rủi ro thấp, doanh nghiệp ngoại thương không phải là người chịu trách nhiệm cuối cùng về hàng hoá và cũng không phải tự bỏ vốn ra để mua hàng. Tuy nhiên, phí uỷ thác mà doanh nghiệp nhận được thường nhỏ nhưng được thanh toán nhanh.

Hình thức xuất khẩu ủy thác dự báo sẽ không tăng, thậm chí có thể giảm. Các doanh nghiệp da giày hiện nay ngày càng chuyên nghiệp hơn trong khâu thương mại xuất khẩu, do đó dự báo xuất khẩu theo hình thức ủy thác có thể giảm.

2. Mục tiêu và triển vọng phát triển thị trường xuất khẩu mặt hàng giày da của Việt Nam trên thị trường thế giới

2.1. Mục tiêu đến năm 2025

Theo “Chiến lược XNK hàng hoá Việt Nam thời kì 2011-2020 tầm nhìn 2030” và “Quy hoạch tổng thể phát triển ngành da giày Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025”, Chính phủ đã vạch ra mục tiêu, định hướng phát triển của ngành da giày, với tư cách là một ngành công nghiệp mũi nhọn của nền kinh tế, thúc đẩy tạo nhiều công ăn việc làm cho xã hội, nâng cao thu nhập cho người lao động, và thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Trong đó, mục tiêu tổng quát là xây dựng ngành Da – Giầy Việt Nam thành một ngành công nghiệp xuất khẩu mũi nhọn quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Tiếp tục giữ vị trí trong nhóm các nước sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm Da – Giầy hàng đầu thế giới. Tạo thêm nhiều việc làm cho xã hội trên cơ sở thu nhập của người lao động ngày càng được nâng cao, thực hiện trách nhiệm xã hội ngày càng tốt, số lượng lao động được qua đào tạo ngày càng tăng.

Về mục tiêu cụ thể:

(1) Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất công nghiệp ngành Da – Giầy giai đoạn 2016 – 2020 đạt 8,8%/năm; giai đoạn 2020 – 2025 đạt 8,2%/năm;

(2) Phấn đấu đạt kim ngạch xuất khẩu năm 2020 là 25 tỷ USD, năm 2025 là 37 tỷ USD, và năm 2030 là 57 tỷ USD (theo kịch bản cơ sở). Tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu bình quân trong giai đoạn 2016 – 2020 là 10,15%/năm và giai đoạn 2021 – 2025 là 8,16%/năm;

(3) Nâng dần tỷ lệ nội địa hóa các loại sản phẩm. Phấn đấu tỷ lệ nội địa năm 2020 đạt 75-80% và năm 2025 đạt 80-85%;

(4) Cùng với ngành Dệt May và một số ngành liên quan làm trụ cột phát triển công nghiệp Thời trang Việt Nam tại một số đô thị, thành phố lớn;

(5) Xây dựng một số khu – cụm công nghiệp sản xuất Da – Giầy, sản xuất nguyên phụ liệu và xử lý môi trường tập trung trên cơ sở lợi thế về hạ tầng và lao động để chủ động cung cấp nguyên phụ liệu, nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngành;

(6) Xây dựng mới và phát triển các cơ sở đào tạo, các cơ sở nghiên cứu khoa học công nghệ, các trung tâm kiểm định, dịch vụ ngành và các trung tâm Xúc tiến thương mại, trung tâm Thời trang ở trong nước và nước ngoài.

2.2. Triển vọng phát triển thị trường xuất khẩu hàng da giày trong bối cảnh mới

          Những yếu tố tích cực về triển vọng thị trường của giày da Việt Nam:

Thị trường giày dép thế giới dự báo sẽ tăng trưởng tốt (đạt 371.8 tỷ USD vào năm 2020) Việt Nam đã và đang ký kết các thỏa thuận thương mại tự do (FTA) với các thị trường có tiềm năng lớn về giày dép (EU, Hoa Kỳ, châu Á Thái Bình Dương…), vì vậy có cơ hội cạnh tranh lớn về giá so với nhiều nước xuất khẩu chưa có FTA.

Trong EVFTA, EU cam kết dành ưu đãi thuế nhập khẩu cho hàng giày dép Việt Nam như sau:

Loại bỏ thuế nhập khẩu ngay khi Hiệp định có hiệu lực cho 37% số dòng thuế ngành giày dép (các loại giầy chống thấm cao su/nhựa, dép lê và dép đi trong nhà, nguyên phụ liệu ngành giày dép…). Số còn lại sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu theo lộ trình từ 3 đến 7 năm (phần lớn các loại giầy dép mà Việt Nam có thế mạnh xuất khẩu thuộc nhóm này).

Liên quan tới thuế xuất khẩu, Việt Nam có cam kết trong EVFTA loại bỏ thuế xuất khẩu đối với nguyên liệu da (bao gồm cả da sống và da thuộc) trong vòng 5 năm kể từ ngày Hiệp định có hiệu lực. Cụ thể, thuế xuất khẩu đối với nhóm hàng này sẽ được cắt giảm dần về 0% từ mức thuế cơ sở hiện nay (1-10% tùy từng mã hàng).

Hiện Việt Nam đã xuất khẩu sản phẩm giày dép tới trên 100 nước, trong đó 72 nước có kim ngạch xuất khẩu trên 1 triệu USD. Có 5 thị trường dẫn đầu nhập khẩu giày dép của Việt Nam là: Mỹ, Trung Quốc, Đức, Nhật, Bỉ.

Những bất cập có thể ảnh hưởng tới triển vọng thị trường của giày dép Việt Nam:

- Nhu cầu thế giới biến động (đặc biệt ở thị trường EU sau sự kiện Brexit).

- Chính sách cạnh tranh của một số nước xuất khẩu giày dép khác (phá giá đồng nội tệ để tạo lợi thế cho giá xuất khẩu, trợ cấp và các chính sách khác giúp giảm chi phí đầu vào…)

- Trên cơ sở EVFTA vừa được được ký kết và sớm thực thi trước 2020, xuất khẩu da giày của Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục tăng tại thị trường này, góp phần gia tăng giá trị xuất khẩu hàng da giày Việt Nam trên thế giới.

- Hiệp hội Da Giày Việt Nam (LEFASO), tổng kim ngạch xuất khẩu da giày năm 2019 có thể đạt 21,5 tỷ USD, tăng 10% so với năm 2018, chiếm khoảng 9% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Trong đó, riêng kim ngạch giày dép có thể đạt 17,1 tỷ USD trong năm 2019.

Chính sách mở cửa và hội nhập ngày càng sâu vào kinh tế khu vực và thế giới đã và đang mang lại tác động tích cực đến ngành sản xuất xuất khẩu giày dép Việt Nam. Nhờ tham gia nhiều hiệp định tự do thương mại, thị trường ngày càng mở rộng, ngành sản xuất giày dép xuất khẩu Việt Nam đang trải qua giai đoạn tăng trưởng khá tốt, giày dép Việt Nam đã thâm nhập vào thị trường tại trên 100 quốc gia trên thế giới, với kim ngạch xuất khẩu vào mỗi khu vực thị trường tăng đều đặn hàng năm.

Tuy vậy, nhiều năm gần đây bối cảnh thế giới đã xuất hiện những yếu tố, hiện tượng, xu hướng mới tiềm ẩn nhiều khả năng tác động đến ngành sản xuất xuất khẩu giày dép của Việt Nam. Những yếu tố mới này được nhận dạng bao gồm: sự nổi lên của chủ nghĩa bảo hộ, của chiến tranh thương mại Hoa Kỳ - Trung, cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 và sự chuyển dịch của các chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu và khu vực. Trong đó, chủ nghĩa bảo hộ, chiến tranh thương mại giữa các khối kinh tế, giữa các nền kinh tế lớn như chiến tranh thương mại Hoa Kỳ - Trung đã và đang tác động đến thương mại hàng hóa, trong đó có dòng thương mại ngành hàng giày dép, tác động đến dòng vốn đầu tư giữa các quốc gia, trong đó có đầu tư vào sản xuất giày dép; cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 tiềm ẩn cả thuận lợi và nguy cơ, trong đó cơ hội mà nó mang lại là khả năng đưa năng suất sản xuất tăng cao, rủi ro là khả năng dịch chuyển sản xuất sang ngay thị trường tiêu thụ.

 

Nguyễn Hải Trung

Viện Nghiên cứu Da giày, Bộ Công Thương